Hatırlayın Eylül ayında Las Vegas’ta açılan “Sphere”le ilgili olarak şunu yazmıştım:
“Bu Küre dünya eğlence ve konser kültürünü kökten değiştirecek…”
O bir kehanetti…
İşte o dünyaca ünlü “Küre”ye dün girdim ve şimdi yazacaklarım artık bir kehanet değil, iddialı bir yakın gelecek tahmini…
Las Vegas “Sphere’i” dünyada sadece eğlence değil, sinema anlayışını da çok köklü biçimde etkilemeye başladı…
Şovda Türkiye’den de üç kartpostal var.
Ama önce Sphere’i anlatayım.
SPONSOR BULAMADIĞIM İÇİN U2 KONSERİ İLE AÇILIŞI KAÇIRDIM
Sphere 29 Eylül 2023 akşamı açıldı.
3 Eylül günü, en büyük arzum bu Küre’nin açılışında bulunmak diye yazmıştım.
Ancak bir sponsor bulamadığım için o açılışa katılamadım ve dolayısıyla açılıştaki U2 Achtung Baby konserini de kaçırdım.
Şimdi Dünya Teknoloji Fuarı (CES) için davetli olarak Las Vegas’dayım ve dün gece nihayet merakla beklediğim o devasa Küre’nin içine girdim…
Tahminim eksikmiş bile…
Bir şov küresi değildi girdiğim yer…
Bambaşka bir metverse evrendi…
29 Eylül akşamı dünya konser kültürünün değişmesi anına tanık olamadım.
U2’YU KAÇIRDIĞIMA ÜZÜLMÜŞTÜM AMA İYİ Kİ KAÇIRMIŞIM ÇÜNKÜ
Dün gece Darren Aronofsky’nin “Postcard From Earth” (Yeryüzünden Kartpostal) adlı filmi ile dünya sinema izleme kültürü tarihinde bir dönüşüme tanık oldum.
U2 konserini kaçırdığım için çok üzülmüştüm, ama şunu çok rahatlıkla söyleyebilirim.
Sphere’deki şahsi tarihimin açılışını bu muazzam şov ile yaptığım için çok mutlu ve şanslıyım.
Çünkü seyrettiğim şey artık bir film değildi ve ben bir sinema sahnesinde değildim.
360 derece bir kâinatın içinde, 270 derece bir ekranda yepyeni bir “Şey” izliyorsunuz.
BURASI 270 DERECE BİR EKRAN İNSAN GÖZÜ İSE 178 DERECE
Şöyle düşünün…
İnsanın gözü ovaldir.
Açıları yatay olarak 178 derece, dikey olarak ise 135 derece.
Bu fiziki hareketlilik içinde gözümüzün dikey görüş açısı 60 derece yukarıya, 75 derece de aşağıya doğru.
Gözünüz için bu kadarcık bir dünyanın 270 derecelik bir kâinata dönüştürülüşünü hayal edin…
Hemen söyleyeyim.
Hayal edemezsiniz…
Bunu o Küre’nin içine girip yaşamanız lazım…
SANİYEDE 60 KARE VE 18 K ÇÖZÜNÜMLÜ BİR DÜNYA
Darofsky’i bizler “Siyah Kuğu” ve “Whale” filmiyle tanımıştık.
Ama burada onunla hiç ilgisi olmayan bir yönetmen var.
Yaşadığımız dünyada hayat sulardan başladı…
Film de sulardan başlıyor, oradan kuşlara, sonra karalara geçiyor…
Hangisine inanıyorsanız;
“Allahın” veya “Büyük Patlamanın” yarattığı kâinat içinde küçücük bir yer dünyamız…
İşte orada İnsan yaratıldıktan sonra her şey değişiyor.
Daronofsky 50 dakika boyunca bize insansız ve insanlı yeryüzünü anlatıyor…
18 K çözünümlü bir teknoloji ile seyrediyorsunuz bu dünyayı. Saniyede 60 kare geçiyor gözünüzün önünden.
YÜZLERCE KEZ OPERAYA GİTTİM AMA HİÇBİRİNDE BÖYLE BİR YERDE OTURMADIM
Suların altına giriyorsunuz. Dev şeytan mantaları işte o 270 derecelik evrende üzerinizden uçarcasına geçiyor.
Ve siz yerinizde otururken görüş açılarınızın arkasında da bir şeyler oluyor, bir süre sonra onları da görmeye başlıyorsunuz…
Bu kâinatta her şey devasa…
Beni en çok etkileyen sahnelerden biri bir opera binasında çekilen sahnelerdi.
Bugüne karar yüzlerce defa dünyanın en ünlü opera binalarında bulundum.
Localarından, partere her yerinde oturdum.
Bir insan gözünün bir opera binasını bu şekilde görmesi mümkün değil.
Birini size göstermesi gerekiyordu ve Aranofsky bunu yapıyor.
Bugüne kadar hep seyirci tarafındayken, sahnenin bir anında kendinizi opera seyircisinin karşısında buluyorsunuz.
Tam anlamıyla, “Siz oradasınız. Ben de buradayım” duygusu…
EN BÜYÜK DİNOZARDAN BÜYÜK BİR ERKEK FİL ÖNÜNÜZDEN GEÇERKEN NE YAŞARSINIZ
Bir başka etkileyici sahne de, boyutlarının metrelerce üzerinde bir erkek filin önünüzden ağır ağır yürüyerek geçişiydi.
Hayatımızda bildiğimiz “Şeyler” agrandize olunca onlarla ilgili algımız da altüst oluyor.
Ve bunun bir de dördüncü boyutunu yaşıyorsunuz aynı anda.
Agrandize erkek filin attığı her adım, Jurassik Park’taki en devasa dinozoru bile solluyor ve siz hem o sesi hem de filin ayaklarının yarattığı rezonansı oturduğunuz koltukta yaşıyorsunuz…
“HİSSETMEK”, “SEYRETMEK”, “DİNLEMEK” “İZLEMEK” FİİLLERİNİ ARTIK UNUTUN
Dikkat edin “Hissediyorsunuz” demiyorum.
Çünkü bu “Kürenin” içinde, bildiğiniz kelimeler anlamlarını kaybediyor.
“Seyretmek”, “Dinlemek” “İzlemek” fiillerinin hiçbir anlamı kalmıyor.
Artık bu alemde size kalan tek duyusal davranış, “Yaşamak” oluyor.
Daronofsky “Hatırlamak” fiilinin de anlamını değiştiriyor.
Gittiğimiz bir yeri hatırlamanın bildiğimiz yöntemlerinden biri “Kartpostallardır…”
Kartpostal…
Bir tarafında gittiğimiz yerin güzel çekilmiş bir fotoğrafı…
Arka tarafı ise yarısı sizin mesajınıza, öteki yarısı ise bu kartpostalın gideceği yerin adı soyadı ve adresi…
Elli dakika boyunca “İnsanlı dünyamızdan” 270 derece görüntüleri yaşıyorsunuz.
INSTAGRAMDAKİ HİÇBİR PAYLAŞIM İÇERDE GÖRDÜĞÜNÜZÜ GÖSTERMİYOR SİZE
Aronofsky’nin gözü bizimkinden farklı.
Kullandığı çekim teknikleri de öyle…
Orada 270 derece olarak ama normal hayatta asla göremeyeceğiniz bir küre olarak kafanıza yerleşen o görüntüyü kartpostala çevirmek mümkün değil…
Onun için size şunu söyleyeyim.
Sphere açıldığından beri milyonlarca Instagram paylaşımı yapıldı.
Ama onlar size içerde gördüğünüzün çok küçük bir bölümünü aktarıyor.
Evet klasik gözle iki boyutlu olarak görebildiğiniz küçücük şey.
DEVEKUŞUNUN GÖZÜ BEYNİNDEN BÜYÜK, APTAPOTUN 9 BEYNİ VARSA
Çıkarken aklınıza şu soru takılıyor…
Yarının “Metaverse alemi nasıl bir şey olacak…”
Devekuşlarının gözleri beyinlerinden büyük…
Ahtapotların 9 beyni var.
Havanlar dünyasında en büyük göz mürekkep balığının gözüdür.
Bir gün insanoğlunun görme kabiliyeti beyninden daha büyük hale gelebilir mi?
Bir düşünün…
BEYİN DEDİĞİMİZ ORGAN ÖNYARGININ İCRA MEMURU HALİNE GELMİŞSE
Beyin dediğimiz şey bugün bize “Makuliyetten” çok önyargıyı, gerçekten çok görmek istediğimizi gösteren bir organ haline dönüşüyor durmadan.
Yoksa hangi makul beylin bugün dünyanın canına okuyan, bize savaştan ve despotluktan başka hiçbir şey vadetmeyen popülist liderlerin peşine takılıp gidebilirdi…
Acaba dünyayı, insanlığı kurtaracak tek umut, görme kabiliyetimizin beynimizin özerine çıkması olabilir mi…
Ben bu deneyimden çıkarken kendimi işte böyle bir tartışma içinde buldum.
Ama isteyen “Bırak kardeşim bu bir şov; şov dediğin şey şovdan ibarettir, kafamızı karıştırma” diyebilir.
Ama unutmayın ki size bunu söyleyenler çoğunlukla sizden “Kendi düşüncelerine biat etmenizi isteyen insanlardır.
Neyse ben bu komplike tartışmalı kesip yine Küre’nin içine döneyim.
KÜRE BİZE TÜRKİYE’DEN HANGİ ÜÇ KARTPOSTALI GÖNDERİYOR
Aronofsky’nin bize 270 derecelik açıyla gezdirdiği dünyamızdan gönderdiği kartpostallardan üçü de Türkiye’den…
(*) Biri Kapadokya’da Ihlara Vadisi’nden…
Marsın dünyadaki yansıması gibi duran bu canlı kartpostalda balonla seyahat etmenin ne olduğunu anlatıyor.
İkinci Kartpostal Galata Köprüsü’nden…
1 Ocak günü Gazze yürüyüşünün yapıldığı bu köprünün başka bir insan kalabalığı ile çekilmiş bir kartpostalı bu…
(*)Üçüncüsü ise Sultanahmet olduğunu tahmin etiğim (Ama emin değilim) bir camiden.
270 DERECE BİR KÜREDE SEMA NASIL BİR KOREOGRAFİ HALİNE GELİYOR
Önce gerçek manada estetik bir caminin iç mekanının, içinde bulunduğunuz bu Küre haline gelişine tanık oluyorsunuz.
Artık o caminin içindesiniz.
Sora bu 270 derece evrende bir Sema törenine katılıyorsunuz.
Agrandize olmuş semazenlerin dansı, kürenin içinde bambaşka bir hale dönüşüyor.
Önünüzde artık “Yaratılışın koreografisi” var.
Gözleriniz beyninizin yerini alıp onun tahakkümünden kurtulduğu zaman Semazenler de sadece Müslümanlığın coğrafyasında kalmayıp, küresel keşişler haline dönüşüyorlar.
ORADA AKLINIZA GELEN SORU: KÜRESEL BİR İNANIŞ MÜMKÜN MÜ
Gözleriniz beyine biat etmekten kurtulup, özgürleştiğinde, “Hissetmek” fiili de gerçek manasını kazanıyor.
Ve şunu hissediyorsunuz…
“Hepimizin kurtuluşu olacak “Küresel bir inanış ve ibadet mümkün…”
Her dinin müminlerini kızdıracak bir his belki, ama gözleriniz özgürleşince kartpostallar size daha barışçı bir dünyanın mümkün olduğu umudunu veriyor.
O anda Sphere de bir Küre olmaktan çıkıp, “Küresel bir mabede” dönüşüyor.
ARONOFSKY KENDİ HESABINDA HANGİ İKİ KAREYE PAYLAŞTI
Filmin yönetmeni Darren Aronofsky, kendi resmi Instagram hesabında bu gösteriden iki canlı kartpostalı paylaşmış.
Biri Agrandize bir erkek filin önümüzden geçtiği o sahne…
Kim bilir belki de azmanlaşmış erkek tahakkümünün fecaatini anlatmak istiyordur bize…
Öteki ise Ihlara Vadisi’nde balonların gökyüzüne yükselişi…
Arzu ederseniz bunu yönetmenin mavi noktalı “darrenaronofsky” adlı resmi hesabından görebilir.
Ama yine uyarayım.
Bu görüntüler iki boyutlu ve içerde yaşadığınız “Şey’i” asla anlatmıyor size…
KADIN ROBOTUN GÖRÜNEN BEYNİNE BAKTIM BAKTIM VE
Kürenin gösteri evrenini dışındaki bölge ise robotlara aitti…
Özellikle bir kadın robotun önünde uzun uzun kaldım.
Sadece yüz ve ellerine deriye benzeyen bir ten yerleştirilmiş bir robot bu.
Yani kadının beyni ve iç organlarını açıkta…
Onların yerine lüks bir İsviçre saati gibi mekanik parçalar ve devreler görmeniz sizde tuhaf bir duygu yaratıyor.
İçgüdüsel bir biçimde “Kadının beynini görüyorum ama anlayabiliyor muyum sorusu kafanıza yerleşiyor.
Maalesef Allah beni yaratırken, mühendislik ve fizik bilimi yetenekleri vermemiş.
Şeffaf biçimde önümde duran kadının beynine uzun uzun baktım.
Ama hiçbir şeyi çözemedim.
Buna karşılık üzerine ten bulunan yüzündeki mimikleri ve çok başarılı biçimde hareket eden ellerinin dilini galiba çözdüm…
ÇIKARKEN GÖRDÜĞÜM SON ŞEY BU PANODA YAZILI OLANDI
Las Vegas’a teknoloji ile ilgili trendleri görmek için geldim.
Ama gezimin ilk durağı Sphere oldu…
Bira zilerdeki otelin devasa salonundan geçip kaldığım otele giderken yoldaki bir pankartın önünde durdum.
Üzerinde şu yazıyordu:
“Burada olan her şey, sadece burada olur…”
“Las Vegas’ta yaşanan her şey Las Vegas’da kalır” sözünün değişik bir versiyonu…
Galiba böylesine bir kültürel hayalperestlik ancak burada olabilir…
Ama ben burada yaşadığımı burada bırakmayıp, size anlatmaya karar verdim.
Sadece bir bölümünü anlatabildim.
Çünkü görmeden anlamak çok kolay değil.
Gelip burada yaşamak lazım…
Son bir not…
Sphere’ın dış ekran görüntülerinden en çok bu gülümseme emojisini sevdim.
Kapkara hale gelmiş umutsuzluğumda küçücük bir umut gibi göründü gözüme…
“Her şeye rağmen” dedim.
La vita e bella…
